Svakoga dana ljudsko telo je izloženo dejstvu različitih faktora spoljašnje sredine. Koža, kao organ tela, predstavlja prvu liniju odbrane od faktora spoljašnje sredine. Kao takva, vrlo često trpi razne pritiske i povrede, koje mogu dovosti do njenog oštećenja i oboljenja. Neka radna mesta imaju posebno negativan uticaj po kožu.

U vezi sa tim, tim specijalista medicine rada Medical Dental Grupa, Vam u nastavku teksta govori o profesionalnim oboljenjima kože, o tome kako nastaju, kako se ispoljavaju, leče i dijagnostikuju, kao i o tome koja su najčešća zanimanja koja su uzrok njenog oboljenja.

Kako koža prekriva celo telo, samim tim je u neposrednom kontaktu sa spoljašnjom sredinom i kao najveći organ ljudskog tela i prva linija odbrane od štetnih uticaja faktora spoljašnje sredine. Na taj način, izložena svim štetnim faktorima, biva često oštećena i podložna razvoju različitih oboljenja.

Profesionalna oboljenja kože (profesionalne dermatoze) nastaju kraćim ili češće dužim delovanjem raznovrsnih štetnosti  pri obavljanju poslova u nekom zanimanju.

Smatraju se jednim od najčešćih bolesti, kada su u pitanju profesionalne bolesti i u industrijski razvijenim zemljama sveta njihova prevalenca kreće se od 20% do 70%.

Prema etiološkim faktorima koji izazivaju oboljenja kože, ali i prema načinu delovanja štetnosti na kožu i reakciji organizma, mogu se podeliti u oboljenja kože izazvana fizičkim agensima, oboljenja kože izazvana hemijskim agensima, zatim biološkim agensima i alergijska oboljenja kože.

Kao oboljenja kože izazvane fizičkim agensima ubrajaju se ogrebotine, pigmentacije, hiperkeratotična zadebljanja na mestima stalnog pritiska (kalusi i klavusi), oštećenja izazvana dejstvima visoke ili niske temperature (opekotine i promrzline), dejstvima veštačke svetlosti, Sunčeve svetlosti, kao i jonizujućem i nejonizujućem zračenjem.

Hemijske štetnosti, odnosno supstance organske i neorganske prirode su najčešći uzročnici profesionalnog oboljenja kože. To su uglavnom koncentrovane kiseline i baze koje izazivaju hemijske opekotine. Oštećenja su prisutna na mestu dejstva agensa i ona zavise od koncentracije, vrste agensa i dužini izlaganja istim. Tako nastaju opekotine, akne (pri radu sa sirovom naftom i njenim derivatima, katranom, polihlorovanim ugljovodonicima), toksični fotodermatitis, vitilogo, depigmentacija, impregnacija kože teškim metalima, poput olova, žive, arsena.

Biološki agensi koji izazivaju oštećenja kože u profesionalnim uslovima su bakterije, gljivice, paraziti, filogene materije. Najčešće se javljaju kod zdravstvenih radnika, čistača ulica, građevinskih radnika, veterinara, stočara, cvećara, vrtlara, voćara, šumara, a sve u zavisnosti od vrste biloškog agensa.

U alergijska profesionalna oboljenja kože spadaju kontaktni dermatitis i kontaktna urtikarija, o kojima će u nastavku teksta biti i više reči.

Kontaktni dermatitis, kao profesionalno oboljenje kože, je zapaljenska reakcija kože izazvana iritativnim ili alergijskim delovanjem profesionalnih štetnosti fizičke ili hemijske prirode.

Iritantni kontaktni dermatitis nastaje jednokratnim ili ponavljanim direktnim delovanjem nekog iritansa iz sredine u kojoj osoba radi. Javlja se kod svake eksponirane osobe, a jačina reakcije zavisi od vremena ekspozicije, kao i od koncentracije samog iritansa.

Kontaktni dermatitis je tako prisutan kod građevinskih radnika, spremačica, radnika u metaloprerađivačkoj industriji, automehaničara, zemljoradnika i dr.

Promene se javljaju na mestu kontakta i jasno su odvojene od ostale zdrave kože, a manifestuju se kroz crvenilo, otok, vezikule, ulceracije do nekroze tkiva.

Kada je u pitanju neki slabi iritans, on deluje na kožu tako što se javljaju ponovljena oštećenja kože koja mogu trajati godinama, pa je koža prvo suva, dehidrirana, s fisurama, da bi se kasnije javili crvenilo, otok, vezikule, kruste.

Alergijski kontaktni dermatitis nastaje kao odgovor senzibilisane osobe na kontaktni alergen. On se javlja kod nekih eksponiranih osoba. Najčešće kao alergijska reakcija na hrom, nikl, komponente iz gume, smole, tekstilna vlakna, delove biljaka i slično.

Promene koje se dešavaju na koži prolaze kroz tri faze. Prvo se javlja crvenilo, otok, vezikule, kruste, zatim koža postaje suva, gruba, zadebljala sa pigmentacijama i fisurama. Promene su na mestu kontakta, ali mogu biti i generalizovane. Najčešće su na koži šaka, podlaktica, ređe na licu, vratu i drugim delovima tela.

Dijagnoza se postavlja na osnovu alergoloških testova sa specifičnim alergenima sa radnog mesta i pozitivnim testovima ekspozicije, dok se lečenje sastoji iz lokalne primene kortikosteroidnoh masti uz moguću kombinaciju sa antibioticima, sedativima i kortikosteroidima oralno primenjenih. Prestanak izlaganja kod akutnih oblika, obično dovodi do potpunog izlečenja, a kod hroničnih se promene ne povlače potpuno.

Kontaktna urtikarija, predstavlja jasno ograničenu kožnu reakciju u vidu crvenog ili bledog otoka na površini kože, uvek prećenu svrabom. Ona se najčešće javlja kod radnika na farmama živine, stočara, mlekara, pri izradi sireva, u farmaceutskoj industriji.

Kontaktna urtikarija može biti imunološka, izazvana imunološkim mehanizmima i neimunološka, izazvana direktnim delovanjem fizičkim i hemijskim agensima, usled mehaničkog pritiska, hladnoće, znojenjem, lokalnim pregrejavanjem kože i pri kontaktu sa vodom.

U izraženim slučajevima pored opisanih promena na koži, mogu se javiti, malaksalost, kolaps i drugi simptomi, kao i anafilaktički šok.

Lečenje se sastoji u prekidu kontakta sa uzročnikom i primeni antihistamina, kortikosteroida, a u teškim slučajevima i adrenalina.

Kada je ocenjivanje radne sposobnosti u pitanju, kod osoba sa kontaktnim dermatitisom, kada postoje bolesnici sa izraženim promenama alergijske prirode, važno je i mora se prekinuti kontakt sa materijama na koje je osoba senzibilisana. Ove osobe nisu sposobne ni za poslove pri kojima dolaze u dodir sa bilo kakvim iritansima kože fizičke i hemijske priride. Kada je u pitanju kontaktna urtikarija, bolesnici sa izraženim promenama nisu sposobni za rad na mestima gde dolaze u kontakt sa izazivačima bolesti, kao i drugim provokativnim faktorima koji mogu dovesti do recidiva bolesti.

Zbog svega gore navedenog, tim specijalista medicine rada Medical Dental Grupa, u sklopu sistematskih, prethodnih, periodičnih i ciljanih pregleda radnika, obavezno u sklopu kliničkog pregleda vrši i pregled kože, kako bi se blagovremeno uočila neka promena na njoj, sa ciljem da se osoba uputi na dalja dermatološka ili alergološka ispitivanja, kako bi se oboljenje dijagnostikovalo i lečilo, daje savete o značaju prekida kontakta sa uzročnicima, o značaju nošenja zaštitne opreme, kao i značaju promene radnog mesta, ukoliko je to i moguće.